Toespraak van de maand - juli 2024

Hanna Mobach en Maarten Houtman, 2005. Foto: Ingrid Bakker

Waar alle tegenstellingen ophouden, ook in jezelf 

 

Tijdens de wekelijkse bijeenkomst van onze toenmalige Amsterdamse huiskamergroep viel me een keer een uitspraak van Maarten in, waarin hij een toestand beschrijft ‘waarin alle tegenstellingen ophouden’.
Terwijl ik daar op mijn meditatiebankje zat, stormde het vanbinnen – de eeuwige worsteling met de wereld en met de mensen om je heen. Toen schoot me dat citaat te binnen.
Dat gaf me een geweldige troost. Plotseling leek het vanzelfsprekend dat die toestand ‘waarin alle tegenstellingen ophouden’, mogelijk is, ik wist gewoon dat het zo was…
Maar ik voelde ook dat er nog iets aan ontbrak, er hoorde nog iets bij. Maar wacht eens… ja, dat was het: Maarten had die toestand omschreven als dat alle tegenstellingen ophouden in jou.
De cirkel was rond: je kunt aan al die conflicten met de wereld en met de mensen, niets veranderen. Het kan alleen maar tot een einde komen in jou.
Dat gaf een plotselinge kalmte… dat de wereld en de mensen mochten zijn wat ze zijn, maar dat er in mij vrede moest komen.
Natuurlijk zocht ik het citaat op. Het bleek de slotpassage te zijn van een welbekende toespraak van Maarten, Zoals je een kopje oppakt, zo is je leven. Ik had er zelf ooit een boekje in versvorm van gemaakt:

V
 

Als je ziet

dat er akelige dingen gebeuren

 – dat zie je in deze wereld

waar wij in leven onophoudelijk –
kun je daar iets aan doen,
voor zover jij daartoe in staat bent.
Maar je bent niet almachtig,
je kunt het niet tegelijk goedmaken,
je kunt er alleen bijblijven,
je niet afwenden –
ook van waar je het oneens mee bent,
waar je boos over bent
en misschien wel terecht boos,
maar blijf erbij.
Want anders wend je je af,
en het is akelig
als je je afwendt
als je het niet meer wilt
als je zegt:
‘… nou wil ik er niks meer over zeggen.’
Dat kán niet,
je moet altijd door,
steeds dieper –
tot je daar bent
waar het ophoudt,
waar alle tegenstellingen ophouden,
ook in jezelf.
Dan ga je merken
dat er geweldige macht is in de wereld,
een geweldige kracht
die zo ontzettend groot is,
daar kun je geen voorstelling van maken.
Die is er altijd
en jij hoort daarbij.
En jij kunt jezelf laten veranderen.
Je hoeft er niets aan te doen
dan er open voor te zijn,
dan ervan te weten –
en te kunnen zeggen:

‘niet mijn wil geschiede, maar uw wil.’

Maarten Houtman
Vogelenzang, 11–13 oktober 1996, zondagmorgen

Zie ook: Zeven poëtische sessie-toespraken

Hein Zeillemaker, 30 juni 2024

  Toespraak van de maand - juni 2024

                                HANNA MOBACH, The Lovers, 1997. Houtskool op papier, 64x49cm

Wat heb ik met oorlog te maken

Ik heb het vaak gedacht en tegelijk geweten dat het onzin is. Natuurlijk heb ik ermee te maken, maar als dat zo is moet ik mijn hele leven veranderen en dat kan ik niet.

Of wil ik het niet?

Een angstaanjagende vraag.

Maar ik zal er toch op in moeten gaan voordat ik dood ga. Waarvoor was ik anders op aarde. Al het andere waar je je druk over kunt maken verdwijnt in verhouding daartoe in een afgrond die je niet kunt dichten.

Ga er maar op in, uitstel is afstel.

Hoe zouden anderen hiermee omgaan? Uitstel. Wat zij doen is hun zaak.

Waarschijnlijk hetzelfde uitstel als van mij.

Als ik nu ga… Alweer denken.

Nu…

 

We kunnen proberen er samen zó op in te gaan dat er toch iets verandert. Hoe, wanneer? Is dat nog van belang?

 

Maarten Houtman (convocatie voor het tao-zen weekend van mei 2003)

Toespraak van de maand - mei 2024

        groene sprinkhaan - foto: Rien Heukelom

 
 Het ongewetene

Op de vierde ochtend van een taozen-vijfdaagse in Huissen, in december 2002, vertelde de toen 83-jarige Maarten Houtman hoe hij zijn toespraken inging. Heel praktisch eigenlijk. Hoe hij eerst het ‘ongewetene’ ruimte gaf door zijn volle aandacht te richten op achtereenvolgens zijn adem en de energie in zijn lichaam – en dan pas op wat er zich vóór hem ontvouwde. Te weten: een groep nieuwsgierige leerlingen plus een radiator, die hij dankzij die voorbereiding kon zien als verschijningsvormen van datzelfde ongewetene.

Simpelweg gadeslaan hoe je bent, wat er in je lichaam gebeurt, dat is kennelijk de ingang. Alleen maar kijken, ook naar de gevoelens, gedachten en grote vragen die daarmee kunnen opkomen. Steeds opnieuw. Als ik Maarten goed begrijp ligt daar de sleutel om blijvend voeling te krijgen met het mysterie waaruit we geboren zijn. Maar ook om te begrijpen hoe onbelangrijk we eigenlijk zijn, en hoe groot tegelijkertijd onze verantwoordelijkheid is. Pardon? Voor mij persoonlijk ligt dat begrijpen nog niet om de hoek, heb ik het idee. Maar ik ben benieuwd.

Simon Kneppers, 30 april 2024

 Toespraak van de maand - april 2024

 Hanna Mobach, wandobject; brons. Still uit de live-uitzending van haar uitvaart op 7 maart j.l.

 Doorlaatbare kunst

Wie ons volgt op taozen.nl, weet dat wij al jaren Maartens toespraken combineren met beelden van het werk van zijn vrouw, Hanna Mobach (en ook met foto's van derden). Het is alsof die beide uitingen elkaar bevruchten. Maarten hoorde je ook regelmatig zeggen: “Hanna is met precies hetzelfde bezig als ik…”

Toen deze keer de toespraak ‘Doorlaatbaar zijn’ langskwam, moest ik als vanzelf denken aan een foto van een van haar kunstwerken, vertoond in een fotopresentatie van haar leven tijdens de uitvaart op 7 maart j.l. Het was een beeld dat me heel erg ontroerd had, door z'n subtiliteit, door z'n eenvoud, door z'n kracht – Hanna kon met ‘stillevens’ goochelen... tot het een en al bruisende intensiteit was.

En vertoont dit kunstwerk ook niet de doorlaatbaarheid waar Maarten het in zijn toespraak over heeft? Ik citeer: “Het gaat eigenlijk om een doorlopend gevoel voor de stilte en het wezenlijke in alles. Zodat je niet meer afhankelijk bent van een bepaalde toegang.”

Hoewel ik het werk van Hanna goed ken – ik heb haar website gebouwd – had ik deze compositie van haar nooit gezien. Het was een verrassing... betoverend. En ik vroeg me af: ziet dat "doorlopende gevoel voor de stilte en het wezenlijke in alles", er dan zó uit – om het plat te zeggen. Wij willen ons er zo graag een voorstelling van maken. Of moet je beelden dan juist weglaten – zoals de Islam beweert? En is mijn ontroering bij dat beeld ook geen stemming, waar Maarten het over heeft? In plaats van een doorlopend gevoel, zoals hij het verwoordt? Maar... zijn woorden ook niet een ‘voorstelling’?

“Ik kan het jullie niet vertellen, je moet het zelf ontdekken,” zei de grote verteller dan zelf.

Hein Zeillemaker