maandag 1 december 2014

De oneindige ruimte van het niet-weten

Op mijn muziekblog www.shakingzen.nl vertelde ik iets over de sfeer die zich ontspon in de begintijd van The Silk Road Ensemble.
Yo-Yo Ma beschrijft hoe tijdens de voorbereidingen van hun eerste album, When Strangers Meet, de studio prompt veranderde in een zijderoute caravanserai, met de klank van talen en muziekinstrumenten van over de volle breedte van het Euraziatische continent.
In dat verband doet hij een opmerkelijke uitspraak over het creatieve proces wat daar op gang kwam:
“Part of being artistic is being prepared to ask questions you don't have the answers to. It's something that happens inside you - something that's very private, very intimate, but if you locate your question and if you're able to make it come alive in a musical form, and somebody else receives it and it comes alive within them, you can get pretty connected to another person.”
Omdat ik dit las, terwijl ik bezig was met de bewerking van de ‘toespraak van de maand’ voor december 2014, gingen bij mij alle belletjes rinkelen.
Maarten zegt daarin namelijk het volgende:
“Van dat volgehouden werk in jezelf, is maar een heel klein deeltje wat jij doet. Het meeste wordt voor jou gedaan, in jou. Zo is het, en niet anders. Het enige wat van je gevraagd wordt is hier aandacht voor hebben, en niet altijd maar weer op dezelfde manier dóór te gaan met in je gedachten en je gevoel rond te draaien. Inderdaad die houding in te nemen van ‘ik weet het niet’, zodat je kunt luisteren, kunt voelen.
Je zult ook zien dat de wijze waarop de gedachten zich in jou verwerkelijken, van karakter verandert. Ze zijn veel helderder en veel verfijnder, en ze laten zich bekijken. Ze hebben geen haast, ze rennen niet van de ene wetenswaardigheid naar de andere. Ze zijn niet op zoek naar een oplossing. Zoals een slenteraar, verwijlen ze bij alles wat zich voordoet. Ze nemen de tijd om juist bij dat wat nog niet helder is, lang stil te staan.
Dat is iets wat wij nooit doen, wij willen ervan weg, juist daar waar het onbekend is, waar een vraag een vraag blijft – wanneer is dat, dat bij ons een vraag een vraag blijft… dat pikken we toch niet?
Maar je gaat merken dat het iets heel bijzonders is, om een vraag een vraag te laten, en er niet bij in slaap te vallen, om datgene wat er is, zich aan je te laten ontvouwen.
In dat ontvouwen verander jij. Je kunt het niet versnellen. Want dat wil je natuurlijk ook wel weer, zo is het ‘ik’. Als je het versnellen wilt, is het weg, foetsie! Als je het verlangzamen wilt, is het weg.
Je moet alleen maar volgen, en zien wat het aan je wil tonen. De macht ligt dáár, niet bij jezelf, die ligt elders.”
De oneindige ruimte van het niet-weten, Tao-zen sessie 13 december 1996 in Huissen

zaterdag 4 oktober 2014

Silent City - Klaaglied voor Halabjah

Vrouw spelend op de kamancheh; Hasht Behesht, Isfahan, Perzië, 1669
[klik om te vergroten]

De Iraans-Koerdische kamancheh speler Kayhan Kalhor van The Silk Road Ensemble schreef Silent City ter nagedachtenis van de tienduizend slachtoffers van de gifgasaanval van 16 maart 1988 op Halabjah, een stad in Iraaks Koerdistan. Het was de wraak van Saddam Hoessein voor de Koerdische rebellie tegen zijn leger tijdens de Irak-Iranoorlog.



Oorlogen en geruchten van oorlogen. Het schijnt de condition humaine te zijn.
Die oorlog woedt ook in jezelf: ...woede – die tot je schrik zomaar mee gaat vibreren met de hartstochten op het wereldtoneel.
Als je in Wikepedia het lemma Iraq-Iran war leest (dat meer dan vijftig A4'tjes beslaat) is dat even helemaal verdwenen. Oog in oog met die oneindige zee van menselijk leed en menselijke waanzin, raak je verlamd en met stomheid geslagen. Dat gebeurt je niet zo vaak, meestal heb je het idee dat je iets kunt doen, en op z'n minst vind je er iets van.
Het was voor mij een schok dat deze oorlog, die acht jaar duurde, indertijd nauwelijks tot me doorgedrongen is – een bloedbad dat qua omvang vergeleken wordt met de 1e Wereldoorlog, met ‘menselijke golven’, loopgraven en gifgasaanvallen, die ook op Iraanse steden waren gericht.
Nieuw element in het verhaal is het martelaarschap aan Iraanse zijde, een voorafschaduwing van de zelfmoordaanslagen van onze tijd:
During the Fateh offensive [in February 1987], I toured the southwest front on the Iranian side and saw scores of boys, aged anywhere from nine to sixteen, who said with staggering and seemingly genuine enthusiasm that they had volunteered to become martyrs. Regular army troops, the paramilitary Revolutionary Guards and mullahs all lauded these youths, known as baseeji [Basij], for having played the most dangerous role in breaking through Iraqi lines. They had led the way, running over fields of mines to clear the ground for the Iranian ground assault. Wearing white headbands to signify the embracing of death, and shouting 'Shaheed, shaheed' (Martyr, martyr) they literally blew their way into heaven. Their numbers were never disclosed. But a walk through the residential suburbs of Iranian cities provided a clue. Window after window, block after block, displayed black-bordered photographs of teenage or preteen youths.
Wright, Robin (2001). Sacred Rage: The Wrath of Militant Islam
Het lijkt allemaal te gaan over toen-en-toen, daar-en-daar, die-en-die. Toch komt de crisis in de wereld ook voor ons steeds dichterbij. Opnieuw krijg ik de kans mijn ogen te openen, naar binnen te luisteren…

Hein Zeillemaker

donderdag 22 mei 2014

Eenvoud

“Het is zo eenvoudig…”
Maarten Houtman zei het terloops, we liepen een klein stukje samen op.
Het was tegen het einde van de middagpauze, tijdens een Tao-zen weekend in Maarssen. Maarten kwam net terug van z’n kamer, en vertelde dat hij naar muziek geluisterd had, en voegde eraan toe: “Het is zo eenvoudig…”
Ik voelde me een beetje verlegen en in de war. Dat hij me toevertrouwde wat hij op z’n kamer gedaan had – eigenlijk iets heel anders dan ik verwachtte. Maar ook dat ik terloops een boodschap leek te krijgen die veel verder reikte, misschien vertelde hij me wel de essentie van meditatie...

Ik begon mezelf direct vragen te stellen: Is er dan iets speciaals aan die bezigheid? Is het omdat je van muziek kunt genieten? Of gaat het om het soort van aandacht dat je dan hebt? En dat terwijl het raadsel dat hij me gaf zei dat het om iets eenvoudigs ging, iets wat voor zich sprak, waar je juist niet over na hoefde te denken.
Natuurlijk heb ik over het hoe en wat van zijn opmerking nog heel lang nagedacht … tot op de dag van vandaag. Ik had eindelijk iets waar het gewichtige denken zich aan kon ontlasten, waar het allesverslindende weten zijn tanden op stukbeet…
Zo heeft Maarten me toch nog een koan meegegeven.

dinsdag 18 februari 2014

De Engel


Hanna Mobach, De Engel
Serie van vijf tekeningen, 2012-2013
houtskool en Siberisch krijt op papier, 43x65cm


‘De Engel’ is een serie van vijf tekeningen, waar Hanna Mobach het jaar na het overlijden van haar man, Maarten Houtman, aan begon.
Ze laten twee figuren zien die, in innig contact, het laatste stadium van de reis op aarde samen doormaken.
Het werk probeert uitdrukking te geven aan de zorg en de betrokkenheid die dit proces dragen, waarin het Onnoembare ons met de mantel der liefde omhult.

Hein Zeillemaker



[klik op afbeelding om te vergroten]

















Meer informatie over het werk van Hanna Mobach vindt u op www.hannamobach.nl