Het nut van Feldenkrais: een ervaring

Onderstaand stuk werd geschreven door Ellen Bakker. Ellen was universitair docent in Nijmegen en had zich daarnaast geschoold als Feldenkrais beoefenaar en -docent. Velen in de Taozen gemeenschap kenden haar, als deelneemster aan groepen en weekenden, en als docente Feldenkrais.

Ellen stierf afgelopen mei aan een hartstilstand. Zij werd 59 jaar oud. In haar nalatenschap werd een notitie gevonden over Feldenkrais. Haar ervaringen met Feldenkrais willen wij graag onder uw aandacht brengen.

Een paar jaar geleden vertelde een vriendin mij enthousiast over een cursus Feldenkrais die zij aan het volgen was. Ik had net als veel andere mensen nog nooit van Feldenkrais gehoord, maar haar uitleg wekte mijn interesse.

“Tijdens de lessen doe je oefeningen waardoor je je bewuster wordt van je lichaam en waardoor je langzamerhand verbanden gaat voelen tussen de verschillende delen van je lichaam,” zei ze. “Als je bijvoorbeeld je arm beweegt, wat gebeurt er dan in een ander deel van je lichaam?”
Ik had geen idee.

“Het is ook wel wat voor jou,” zei ze. “Het zou zelfs heel goed voor je zijn. Volgens mij is het voor iederéén goed.”

“Ja,” zei ik, “misschien moet ik dat ook maar eens gaan doen.”

Zoals dat zo vaak gaat, duurde het nog een hele tijd voordat ik eindelijk om informatie ging vragen. Zo kwam ik via via bij Rineke Brinkhof terecht, en besloot bij haar op les te gaan. Ik had een aantal jaren yogalessen gevolgd, en dacht dat het daarom met mijn lichaamsbewustzijn best goed zat. Tot op zekere hoogte was dat ook wel zo: ik kon mijn aandacht wel aardig naar mijn armen en mijn benen brengen als mij dat werd gevraagd. Maar een mens bestaat uit meer dan alleen armen en benen, en bij elke nieuwe les ontdekte ik weer nieuwe onontgonnen gebieden: wat dacht je bijvoorbeeld van je ribben, je bekken en je schouders, of zelfs je schouderbladen? Waar zitten die schouderbladen eigenlijk precies en hoe bewegen ze? Tijdens de lessen leerde ik door geconcentreerd te bewegen en te voelen wat er gebeurde steeds meer over het functioneren van mijn eigen lichaam.

Nu wekt het bovenstaande misschien de indruk dat leren bij Feldenkrais voor mij hetzelfde is als leren zoals je dat op school doet, maar niets is minder waar. Het is niet leren met je koppie, zo van je begint bij les 1, en dan weet je niets, en na les 10 weet je alles. Integendeel, het is een leren door vallen en opstaan, met alle gevoelens die daar bij horen, van ‘himmelhoch jauchzend’ als de les gesmeerd loopt en je de bewegingen makkelijk kunt uitvoeren tot ‘zum Tode betrübt’ als alles knarst en kraakt en de hele les een frustrerende worsteling is: zowel positieve als negatieve ervaringen zijn het dus. Hoewel, negatief?

Het paradoxale is, dat zogenaamd negatieve ervaringen uiteindelijk toch positief blijken te zijn: de frustratie en de worsteling blijken ergens goed voor. Je leert je eigen grenzen kennen en je leert dat je daar niet overheen hoeft te gaan. Je eigen beperkingen zijn niet ‘fout’, maar horen erbij. Ik merk zelf telkens weer dat ik nog erg fanatiek bezig ben en wil dat alles ‘beter’ lukt dan het op de les gaat, maar ik kan er steeds vaker stilletjes om glimlachen: hé, Bakker, wat ben je weer bezig, en ik kan ook steeds vaker ‘laten gaan’. Wat een opluchting en wat een rust ook!

Sinds mijn kennismaking met Feldenkrais is in mijn leven als geheel veel ten goede veranderd. Doordat ik me bewuster ben geworden van mijn lichaam gaan mijn zanglessen bijvoorbeeld beter: jarenlang heeft mijn 'kop' wel begrepen hoe ik mijn adem moest gebruiken bij het zingen, maar mijn lichaam wist niet hoe het moest meewerken; mijn ribben hadden geen idee dat ze echt behoorlijk konden bewegen; mijn bekken zat vast. Nu vallen tot mijn genoegen de stukjes van de legpuzzel langzamerhand op hun plaats: mijn lichaam weet nu eindelijk hoe het moet! Ook sta ik veel milder ten opzichte van mijn studenten; ik heb meer begrip gekregen voor hun moeilijkheden met het Engels en de moeite die zij hebben met het geven van bijvoorbeeld mondelinge presentaties, hun angst en zenuwen. Het is hun proces, en omdat mijn eigen proces nu zoveel duidelijker is geworden is het makkelijker en leuker om me in te leven in het hunne.

En zo had mijn vriendin die mij kennis liet maken met Feldenkrais meer dan gelijk: niet alleen is Feldenkrais goed voor mij gebleken, het heeft mij het waardevolle gevoel gegeven dat er telkens weer mogelijkheden gloren aan de horizon, ook al zijn ze nu nog niet zichtbaar. Tenslotte kan ik met volle overtuiging zeggen dat Feldenkrais mij heeft laten bloeien, en ik hoop vurig dat het in de toekomst vele andere mensen ook zal laten bloeien.

Ellen Bakker